Mặt nạ vòng thuần sắc (gamut mask) là một kỹ thuật giới hạn số lượng màu trên palette, dành cho họa sĩ và người làm nghệ thuật (đặc biệt trong lĩnh vực trang trí)

Tại sao cần phải giới hạn số lượng màu?

Một điều chắc chắn là "không phải sử dụng càng nhiều màu càng đẹp". Người mới vẽ thường bị loạn màu do không kiềm chế được cám dỗ sử dụng quá nhiều màu. Muốn sử dụng bao nhiêu màu là tùy bạn, mọi thứ có sẵn trong tay, nhưng với tác phẩm ít màu mà đạt được hiệu quả thẩm mỹ sẽ càng được đánh giá cao. Điều đó thể hiện kỹ năng phối màu và dùng màu của người họa sĩ, để tạo nên một phong cách riêng biệt.

Một bức tranh có màu đẹp có nghĩa là màu sắc được người họa sĩ phối hợp 1 các hài hòa (harmonic color schemes) chúng thường có các đặc điểm

• Không quá nhiều màu, thậm chí càng ít màu mà vẫn rất đẹp
• Không trùng lắp, các tác phẩm trước và sau của cùng 1 tác giả không quá tương tự gây cảm giác nhàm chán.
• Có gam màu xác định
• Có màu nhấn, màu nền và màu trung gian

Hãy cùng tham khảo qua một số tác phẩm có màu đẹp và bảng màu của chúng

1. Tác phẩm màu nhã: DALLA MIA MANO

[caption id="" align="aligncenter" width="880"]dalla mia mano by Lente Scura[/caption]

Bức tranh chỉ gồm 5 màu chính. Cụ thể hơn theo phân tích của http://www.cssdrive.com, ta có bảng màu dưới đây

2. Tác phẩm màu mạnh: DEATH OF THE ELVEN QUEEN (2015)

[caption id="" align="aligncenter" width="880"]Death of the Elven Queen (2015) by Luisa Preissler with Klaus Scherwinski[/caption]

Bức tranh chỉ gồm 5 màu chính. Cụ thể hơn theo phân tích của http://www.cssdrive.com, ta có bảng màu dưới đây

Vòng thuần sắc Yurmby và màu trung tính

Vòng thuần sắc Yurmby, được hoạ sĩ - nhiếp ảnh gia Tobey Sanford giới thiệu, là vòng tròn màu kết hợp 2 mô hình màu phổ biến là RGB và CMYK theo cách hợp lý và khoa học nhất. Phiên bản này được sử dụng rộng rãi trong các thiết kế dùng màu kỹ thuật số hiện nay.

Trên vòng tròn màu này, theo chiều kim đồng hồ, các màu được xếp lần lượt là: vàng, đỏ, hồng cánh sen, xanh biển, xanh lơ và xanh lục. Các ký tự đầu của tên tiếng Anh các màu này tạo thành ký tự YRMBCG, và tên gọi vòng tròn màu "Yurmby'' bắt nguồn từ đó. Việc đặt mô hình màu RGB xen kẽ với mô hình CMYK tạo ra một vòng thuần sắc kết nối tất cả các hệ thống màu bao gồm màu kỹ thuật số trên các thiết bị điện tử và trong nhiếp ảnh, màu chất liệu trong hội họa, in ấn.

Sử dụng vòng thuần sắc Yurmby kết hợp với độ bão hoà là hệ thống gồm nhiều cung màu, nhiều vòng tròn đồng tâm thể hiện 2 thuộc tính màu sắc là Hue và Saturation

• Hue (màu): Là các ô màu của vòng tròn ngoài cùng có màu sắc tươi nhất (theo chiều kim đồng hồ): vàng chanh, cam, đỏ, hồng đỏ, hồng cánh sen, tím, xanh tím, xanh dương, xanh lơ, xanh ve chai, xanh lá cây, xanh lá mạ. Số cung màu tùy vào độ chi tiết của nhu cầu sử dụng (thường là 12 cung) và được chia theo nguyên lý pha màu tạo thành vòng thuần sắc.
• Saturation (chroma, intensity) (độ bão hòa) là các ô màu trung tính nằm trên đường thẳng bán kính từ vòng tròn ngoài đến tâm, biến đổi theo hướng xám dần (ô màu ở tâm đạt độ xám 100%). Số vòng tròn đồng tâm tùy thuộc vào độ chi tiết của bảng màu trung tính (thường là 11).

Kỹ thuật mặt nạ Palettes (Gamut Mask)

Kỹ thuật gamut mask được phát triễn bởi họa sĩ James Gurney trong quyển sách nỗi tiếng của ông "Color and Light" và được triển khai chi tiết hơn bởi họa sĩ Richard Robinson trong bộ DVD Mastering Color. Đây là kỹ thuật xác định bảng màu bằng việc giới hạn palettes bằng kỹ thuật mặt nạ

Để giữ gam màu riêng trong từng bức tranh hay một tác phẩm mỹ thuật nào đó, cần giới hạn bảng màu bằng cách khoanh vùng vòng thuần sắc bằng một khuôn hình, tránh bị cám dỗ bởi việc dùng màu lung tung. Chỉ sử dụng các màu giới hạn trong khuôn hình, những màu bên ngoài sẽ bị loạt bỏ. Khuôn hình này gọi là mặt nạ.

Có nhiều kiểu mặt nạ giới hạn bảng màu, dựa trên yêu cầu của lĩnh vực ứng dụng

• Lĩnh vực giải trí, hội chợ, trẻ em, tiệc tùng cần một bảng màu phong phú nên sẽ cần một mặt nạ có diện tích lớn..
• Lĩnh vực về học tập, tra cứu cần tính nghiêm túc, tập trung thì sử dụng mặt nạ nhỏ với số màu ít đi.

Trên đây là 6 kiểu mặt nạ được họa sĩ Richard Robinson giới thiệu.Bạn có thể tự vẽ mặt nạ cho riêng mình để khám phá thêm các bảng màu mới, độc đáo hơn.

Các bước thiết lập bảng màu với kỹ thuật mặt nạ

Bước 1: Định hướng tác phẫm để chọn ra màu chủ đạo

• Tác phẩm thuộc gam màu nóng hay màu lạnh? Cái này tùy theo chủ đề. Ví dụ cảnh dưới đáy biển hay cảnh trời đêm thường có game màu lạnh
• Tác phẩm thuộc màu gam trung tính hay màu rực rỡ? Cái này tùy thuộc vào người xem. Ví dụ như tranh dành cho thiếu nhi, hội hè thường có độ tương phản cao, màu sắc rực rỡ..

Từ game của màu tranh, chọn màu ra chủ đạo. Màu chủ đạo có thể là

• Màu chiếm nhiều diện tích nhất trong toàn bộ tác phẩm
• Màu có cường độ mạnh nhất (tươi nhất) trong tranh
• Màu ảnh hưởng đến người xem nhiều nhất (nhìn vào thấy ngay,...)

Bước 2: Xác định bảng màu

Chọn kiểu mặt nạ tùy theo nhu cầu sử dụng, rồi áp lên màu chủ đạo. Các ô màu xung quanh màu chủ đạo bên trong mặt nạ là các màu sẽ được sử dụng trong tranh, những ô bị che là màu loạt bỏ. Bạn cũng có thể xê dịch, hoặc xoay tròn mặt nạ để khám phá thêm nhiều bảng màu để chọn ra bảng màu ưng ý nhất.

Bước 3: Xác định màu điểm nhấn
Màu cho điểm nhấn là màu nỗi bật nhất trong mặt nạ và khác xa với màu chủ đạo

Sử dụng bảng màu theo nguyên tắc thị giác

Với các ô màu có trong tay, sẽ được sử dụng theo nguyên lý thị giác

• Màu ở xa lạnh, màu gần ấm hơn (cool - warm)
• Màu ở xa nhạt, màu gần đậm hơn (blur - shape)
• Màu ở xa trung tính, màu ở gần tươi tắn, rực rỡ hơn (desaturated, hue)

Hãy tham khảo 2 áp dụng dưới đây ở trang http://wheelmasks.com/blog/2015/05/11/but-what-s-gamut-masking-anyway/

Trường hợp 1: Tác giả đã sử dụng một mặt nạ hình thoi với

• 2 màu bão hòa là màu vàng và màu xanh dương ở độ no màu tươi nhất, là 2 màu tương phản trên vòng thuần sắc.
• Các màu khác như màu đỏ và màu xanh lá cây là các màu trung tính (có pha xám)
• Màu trung tính thuộc màu lạnh được dùng để thể hiện hậu cảnh rặng núi xa xa. Cánh rừng cũng có màu trung tính xanh lục. Màu trung tính ấm hơn được sử dụng cho vách núi đá ở gần.
• Màu tươi rực rỡ dành cho con kỳ nhông ở tiền cảnh với màu sắc có độ tương phản cao.

Trường hợp 2: Sử dụng mặt nạ tam giác có diện tích lớn hơn trường hợp 1

• Có 3 màu đạt bão hòa là màu cam, hồng cánh sen và màu xanh lơ. Tuy nhiên các màu này không phải là màu tương phản
• Các màu khác như màu xanh dương, xanh lục và màu đỏ là các màu trung tính

Nền được vẽ khá tương tự như trường hợp 1 (thật ra hậu cảnh trường hợp 1 trung tính hơn 1 chút), nhưng tranh ở trường hợp 2 vẫn cho thấy nhiều màu được sử dụng hơn, nhưng lại kém tương phản hơn ở trường hợp 1.

Các công cụ hỗ trợ kỹ thuật gamut mask

1. Website xác định bảng màu của một bức ảnh: http://www.cssdrive.com/imagepalette/index.php
2. Website gamut mask của Richard Robinson: http://www.livepaintinglessons.com/gamutmask.php
3. Ứng dụng gamut mask trên iPad: http://wheelmasks.com