Lịch sử Typography phần 2
Như chúng ta đã biết từ phần 1, thì các hình thức văn tự đầu tiên thời cổ đại được tạo ra không phải để viết thư hoặc để sáng tác một tác phẩm văn học, mà để kiểm soát các số liệu và nhờ đó quản lý kinh tế hữu hiệu hơn.
Chữ trên vỏ cây Para tượng hình đến chữ tượng ý
Những ký tự đầu tiên xuất hiện đâu đó khoảng 3000 TCN ở một quốc gia có tên là SUMER và AI CẬP. Tiếp theo là chữ trên vỏ cây 1000 ngàn năm sau đó (năm 2000 TCN) chúng ta có các chữ viết trên vỏ cây của người Ai Cập Cổ đại.. kiểu vỏ cây này không phải GIẤY thì đó vẫn là 1 mặt nền tự nhiên
và rồi bộ chữ cái hình thành
Theo chuyên gia Irving Finkel ở Viện Bảo Tàng Anh Quốc, những nổ lực ghi chép đầu tiên chưa thực sự có thể gọi là văn tự. “Ban đầu, khái niệm ghi chép rất là đơn giản. Ta có thể gọi đó là giai đoạn 'tiền văn tự' . Người Lưỡng Hà cổ đại thường vẽ hình ảnh sơ sài để tượng trưng những gì mà họ muốn ghi chép.”
“Chẳng hạn như khi muốn lập một danh sách các chum vại, họ cẩn thận vẽ hình cái chum trên một mảnh đất sét, rồi viết cạnh đó một con số. Mãi sau này mới có người chợt nghĩ ra là hình ảnh không những có thể chỉ ra được vật đó mà còn diễn tả tên vật đó trong tiếng nói.”
Như vậy, giả dụ tiếng Lưỡng Hà là tiếng Việt, ta có thể vẽ một cái ấm, và dùng cái đó để chỉ ra âm thanh 'ấm' như trong chữ 'ấm ớ' - tức là không có liên hệ gì với ấm nước cả. Người đầu tiên nghĩ ra việc dùng chữ chỉ tiếng gọi của một vật thay vì dùng hình ảnh của chính vật đó để mô tả nó chính là một thiên tài vĩ đại đã đóng góp lớn lao cho nền văn minh của nhân loại.
Người này chắc hẳn thuộc dân tộc Sumer, vì Sumer nằm trong vùng Lưỡng Hà - nơi văn tự đầu tiên xuất hiện trong một ngôn ngữ gọi là tiếng Sumer. Nay ngôn ngữ học gọi văn tự của người Sumer là Cuneiform - tạm dịch là văn tự hình góc, vì chữ cunei của tiếng La tinh có nghĩa là một góc.
Cũng học giả Irving Finkel cho biết, “Khi người Sumer bắt đầu dùng chữ viết, họ dùng rất nhiều đường cong. Nếu muốn viết chữ heo, họ vẽ một cái hình tiêu biểu là cái mõm, hai vành tai rồi vài sợi lông tua tủa. Nhưng đất sét không phải là một cái nền tốt để vẽ các đường cong."
"Thành ra chẳng bao lâu các đường cong được quy ước hóa thành những đường thẳng mà người ta có thể nhanh chóng khắc hay nhấn vào đất sét bằng một cái que. Và văn tự hình góc phát triển theo lối đó.”
Thoạt đầu, văn tự này được tạo ra không phải để viết thư hoặc để sáng tác một tác phẩm văn học. Nên biết chữ viết phát sinh từ hệ thống thư lại. Các nha lại - nôm na là thành phần thư ký kế toán - từ thời cổ đại đã muốn dùng ký tự để quản lý kinh tế hữu hiệu hơn - vì nhờ ký tự mà họ có thể kiểm soát các số liệu và lập ra những danh sách.
Theo học giả Irving Finkel, những chứng tích cổ nhất về chữ viết còn tồn tại đến ngày nay là những bản kiểm kê tồn kho. “Nhưng chẳng bao lâu sau khi chữ viết được phát minh, người ta bắt đầu dùng nó vào các việc khác và ta thấy xuất hiện những văn bản nằm ngoài phạm vi hành chánh - đầu tiên là danh sách từ ngữ được thu lượm để dạy học và chẳng bao lâu sau đó, nền văn chương sơ khai dựa trên chữ viết bắt đầu ló dạng.”
và rồi bộ chữ cái hình thành
Chữ có mặt trước để mã hóa ngôn ngữ, sau đó các mẫu tự mới xuất hiện.. mục đích để hạn chế số lượng mới sinh ra ngày càng nhiều
Chữ tượng hình Ai Cập được giải mã nhờ vào ... 1 cục đá
Những hình khắc ngôn ngữ Ai Cập cổ vẫn là một điều bí ẩn với các nhà khảo cổ học cho đến tháng 7 năm 1799 khi các binh sĩ Pháp đóng tại thị trấn Rosetta phát hiện ra Rosetta Stone ở vị trí cách thành phố Alexandria 35 dặm về phía đông. Rosetta Stone là một tấm bia đá được khắc đầy những ký tự tượng hình cổ đại, nội dung là 3 phiên bản của một sắc lệnh được ban hành tại thủ đô Memphis, Ai Cập vào năm 196 trước Công Nguyên, triều đại vua Ptolemy V Epiphanes. Tấm bia chia làm 3 phần, 2 phần trên và giữa được viết bằng chữ tượng hình Ai Cập và ký tự demotic trong khi phần dưới là tiếng Hy Lạp cổ. Các học giả đã đọc và hiểu được tiếng Hy Lạp cổ và nhờ đó Rosetta Stone trở thành chìa khóa mang tính cách mạng để giải mã chữ tượng hình Ai Cập.
THam khảo: https://www.cronicadelhenares.com/2022/07/historia-el-origen-cananeo-de-los.html
